Stalag II-B był niemieckim obozem jenieckim z czasów II wojny światowej, zlokalizowanym 2,4 km na zachód od wsi Hammerstein w Pomorzu (obecnie miasto Czarne, woj. pomorskie, Polska), po północnej stronie linii kolejowej. Obóz znajdował się na terenie dawnego poligonu wojskowego (Übungsplatz) i był już wykorzystywany podczas I wojny światowej jako obóz dla jeńców rosyjskich.
W 1933 r. przekształcono go w jeden z pierwszych nazistowskich obozów koncentracyjnych, przeznaczony dla niemieckich komunistów. We wrześniu 1939 r. obóz przekształcono w obóz jeniecki, do którego trafili żołnierze Wojska Polskiego z kampanii wrześniowej, w szczególności z Armii „Pomorze”.
W grudniu 1940 r. w obozie przebywało 1 691 polskich jeńców. Początkowo mieszkali w namiotach — także podczas wyjątkowo ciężkiej zimy 1939/1940 — a budowa baraków została ukończona dopiero w 1941 roku.
W czerwcu 1940 r. do obozu przybyli jeńcy francuscy i belgijscy z Bitwy o Francję. Aby zrobić miejsce dla nowych jeńców, wielu Polaków zostało zmuszonych do rezygnacji ze statusu jeńca wojennego i przekształcono ich w robotników przymusowych.
Zimno, fatalne warunki sanitarne i niedożywienie spowodowały falę chorób i śmierci.
Wielonarodowość i łamanie Konwencji Genewskich
Maj–czerwiec 1940 – przybywają jeńcy francuscy i belgijscy.
W celu zrobienia dla nich miejsca, wielu Polaków zmuszono do zrzeczenia się statusu jeńca wojennego i podjęcia pracy przymusowej – co było złamaniem prawa międzynarodowego.
Niektórzy byli nakłaniani do podpisania Volkslisty.
Żydzi polscy – kierowani do szczególnie ciężkich i upokarzających prac.
Grudzień 1940 – zarejestrowano 1691 polskich jeńców.
Kwiecień 1941 – do obozu trafiają jeńcy serbscy.
Brak odzieży zimowej i głód – wysoka śmiertelność wśród jeńców z Maroka, Algierii, Senegalu, Madagaskaru i Indochin.
Ruch oporu i pomoc medyczna
Z inicjatywy polskich jeńców powstał szpital obozowy, którym kierował dr Edmund Mroczkiewicz – jednocześnie członek konspiracyjnej organizacji „Odra” prowadzącej działalność wywiadowczą, sabotażową i dywersyjną.
Lager-Ost – „Obóz Wschodni”
W czerwcu 1941 r. rozpoczęto budowę drugiego kompleksu, by pomieścić ogromną liczbę jeńców sowieckich (Rosjan, Białorusinów, Ukraińców, Litwinów, Łotyszy, Estończyków, Finów, a także polskich cywilów wywiezionych z ZSRR). Obóz ten znajdował się po południowej stronie torów.
☣️ Epidemia tyfusu
W listopadzie 1941 r. wybuchła epidemia tyfusu, która trwała do marca 1942 r. i pochłonęła 40–50 tys. ofiar. Niemcy zareagowali dopiero, gdy zachorowali pierwsi członkowie ich personelu.
Ucieczki i represje
Jeńcy podejmowali próby ucieczki.
Złapanych rozstrzeliwano lub kierowano do obozów karnych i koncentracyjnych – głównie Gross-Rosen i Stutthof.
Jeńcy amerykańscy i włoscy
Sierpień 1943 – przybywają pierwsi amerykańscy jeńcy z kampanii tunezyjskiej.
Wrzesień 1943 – dołączają włoscy jeńcy wojskowi.
W styczniu 1945 r. liczba Amerykanów osiągnęła 7200 – większość z nich była rozproszona po okolicznych Arbeitskommandos (kompaniach pracy).
Opis obozu
Obóz zajmował 10 ha, otoczony podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego.
10 tys. Rosjan – w "Obozie Wschodnim"
Pozostałe narodowości (Francuzi, Belgowie, Serbowie, Amerykanie) – w "Obozie Północnym"
Amerykanie mieli dostęp do boiska, warsztatów, łaźni i izby chorych.
Baraki mieściły nawet 600 osób – Rosjan upychano po 1000.
Ogrzewanie było niewystarczające – w grudniu 1944 r. racja opału spadła do 12 kg węgla dziennie na piec.
⚒️ Praca przymusowa
W samym obozie nie wykonywano pracy – zdolnych do niej jeńców wysyłano do Arbeitskommandos.
Przykład: grupa 29 Amerykanów trafiła na farmę pod Słupskiem, gdzie mieszkali w stodole, pracowali od świtu do zmroku wśród wrogich niemieckich chłopów.
Higiena była symboliczna: trzy miski z zimną wodą, latryna 3-osobowa, mycie naczyń i siebie w jednym miejscu.
♂️ Ewakuacja i wyzwolenie
28 stycznia 1945 r. – Niemcy zarządzili ewakuację.
1200 jeńców wyruszyło pieszo w kolumnie podzielonej na 3 grupy.
Codziennie pokonywano ok. 22 km przez 6 dni w tygodniu, w zimnie, śniegu i deszczu.
Żywność była nieregularna – przetrwanie zawdzięczano Red Cross i „organizacyjnym” umiejętnościom jeńców.
13 kwietnia – kolumnę zaatakowały alianckie samoloty (Spitfire'y) – zginęło 10 jeńców.
28 kwietnia 1945 – wyzwolenie przez Brytyjczyków w Westertimke.
Pamięć
Pomnik ku czci 65 000 jeńców wojennych, którzy zginęli lub zostali zamordowani przez Niemców w Stalagu II B, znajduje się dziś na terenie byłego obozu w Czarnem.
Cmentarze Jenieckie w Czarnem
https://pomorskie.travel/punkty-poi/cmentarze-jenieckie-w-czarnem/
Muzeum Obozów Jenieckich w Czarnem
https://www.facebook.com/stalagIIb/?locale=pl_PL
„Słońce świeci nad Czarnem” - reportaż z 1972 r. Polskie Radio Koszalin
https://prk24.pl/35471708/slonce-swieci-nad-czarnem-reportaz-z-1972-r
Krzyż w miejscu niemieckiego stalagu w Czarnem koło Szczecinka
https://szczecinek.naszemiasto.pl/krzyz-w-miejscu-niemieckiego-stalagu-w-czarnem-kolo/ar/c1-8335864
Wikipedia Wolna Encyklopedia
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stalag_II_B
Tezeusz.pl
https://tezeusz.pl/oboz-jeniecki-w-czarnem-zientarski-andrzej-668712
https://www.youtube.com/watch?v=7vi0PSdjisM
FotoPolska.pl
https://fotopolska.eu/Czarne/b333693,Oboz_jeniecki_Stalag_IIB_Lager_Ost.html
https://www.youtube.com/watch?v=eQzWdf2MQmE
http://szwajcaria-kaszubska.pl/item/1784-czarne-i-borne-sulinowo-ii
Konferencja Obozy Jenieckie w Czarnem
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=IgaK4S7IM0M
Temat Szczecinek
https://temat.net/artykul/niemcy-zameczyli-i-zabili/1408124
RemixMedia
https://www.youtube.com/watch?v=48S4KrQx4WY
Telewizja Czarne
https://www.youtube.com/watch?v=j-eIGg21RTU
https://www.youtube.com/watch?v=I7B6UeQ5PCQ
https://www.youtube.com/watch?v=_AyNDcxGB3k
